Moja matka doznała kilka tygodni temu udaru. Przebywa obecnie w zakładzie opiekuńczo-leczniczym. Nie mówi, nie ma z nią kontaktu. 70 proc. emerytury matki ZOL pobiera bezpośrednio z ZUS. Reszta emerytury pozostaje w ZUS, gdyż nie była ona przelewana na konto, lecz listonosz przynosił ją do domu. W jaki sposób mogę uzyskać dostęp do emerytury matki, bo muszę opłacać jej mieszkanie i kupować różne, potrzebne jej rzeczy? Dodam, że od wielu lat tylko ja opiekuję się matką, bo moje rodzeństwo mieszka daleko i nie interesuje się jej losem.
W tej sytuacji powinien mieć zastosowanie art. 136b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli z akt sprawy wynika konieczność ustanowienia dla osoby uprawnionej do emerytury lub renty opiekuna prawnego, do czasu jego ustanowienia świadczenia mogą być wypłacane osobie sprawującej faktyczną opiekę nad emerytem lub rencistą, po uprzednim pouczeniu o konieczności poinformowania organu rentowego o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub w części oraz o obowiązku zwrotu świadczenia przez tę osobę, w przypadku gdy zostało pobrane nienależnie. Świadczenie jest wypłacane osobie sprawującej faktyczną opiekę nad emerytem lub rencistą na podstawie oświadczenia o sprawowaniu tej opieki, potwierdzonego przez organ, który z racji wykonywanych zadań posiada informacje dotyczące sprawowania tej opieki.
Przepis nie definiuje pojęcia osoby sprawującej faktyczną opiekę nad emerytem lub rencistą. Można stwierdzić, że odnosi się ono do osoby prowadzącej w sposób stały i bieżący sprawy emeryta lub rencisty i udzielającej mu pomocy w czynnościach dnia codziennego z powodu jego choroby, niepełnosprawności lub wieku. Osobą sprawującą faktyczną opiekę jest więc w szczególności osoba, która podejmuje wobec emeryta lub rencisty takie czynności, jak odwiedzanie, pomoc w zwykłych czynnościach dnia codziennego, robienie zakupów, uiszczanie opłat za mieszkanie czy załatwianie spraw urzędowych.
Skorzystanie z tego przepisu jest możliwe, jeżeli organ rentowy ustali na podstawie akt sprawy, że emeryt lub rencista spełnia przesłanki do ustanowienia właściwego opiekuna prawnego. Muszą więc zachodzić okoliczności uzasadniające ustanowienie kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie lub doradcy tymczasowego osoby wobec której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, a właściwy organ go jak dotąd nie wyznaczył. Organ rentowy powinien poczynić te ustalenia z urzędu. W przypadku Pani matki z pewnością zachodzą przesłanki do jej ubezwłasnowolnienia całkowitego i ustanowienia opiekuna prawnego.
Konieczne jest też złożenie organowi rentowemu przez osobę sprawującą faktyczną opiekę nad emerytem lub rencistą oświadczenia o sprawowaniu opieki. Art. 136b nie określa jego szczegółowej treści ani formy. Dopuszczalna jest każda jego postać, pod warunkiem że można na podstawie oświadczenia ustalić, że pochodzi ono od określonej osoby, a osoba ta podejmuje czynności składające się na faktyczną opiekę.
Oświadczenie takie nie musi zawierać szczegółowych danych dotyczących tych czynności. Musi ono jednak zostać potwierdzone przez organ, który z racji wykonywanych zadań posiada informacje dotyczące sprawowania tej opieki. Mowa tu więc w szczególności o kierownikach jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (np. powiatowego centrum pomocy rodzinie, ośrodka pomocy społecznej, domu pomocy społecznej), innych organach, na których spoczywają zadania z zakresu pomocy społecznej (np. wójcie, burmistrzu, prezydencie miasta) czy kierownikach podmiotów leczniczych (np. dyrektorze szpitala).
Odmowa potwierdzenia sprawowania faktycznej opieki powinna nastąpić w drodze postanowienia, na które – w myśl art. 219 Kodeksu postępowania administracyjnego – służy zażalenie. Organ potwierdzający sprawowanie faktycznej opieki nad emerytem lub rencistą może przy tym przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, w którym zweryfikuje czas, częstotliwość i zakres czynności, które faktyczny opiekun podejmuje na rzecz osoby uprawnionej do świadczenia.
Powinna Pani zatem powiadomić ZUS o zaistniałej sytuacji oraz napisać stosowane oświadczenie i zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o jego potwierdzenie. To powinno wystarczyć do odbioru części emerytury matki.
