Mój mąż kilka lat temu wyprowadził się ze wspólnego domu, który zbudowaliśmy w dużej mierze za pieniądze od moich rodziców. Nie mieliśmy rozdzielności majątkowej. Nie wiedziałam o tym, że mąż stara się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, ani o tym, że toczy się jakieś postępowanie. W tym czasie dużo przebywałam za granicą i możliwe, że nie dotarły do mnie jakieś pisma z sądu. Dowiedziałam się o wszystkim dopiero wtedy, kiedy syndyk sprzedał dom. Czy to zgodne z prawem? Czy mogę coś jeszcze zrobić, żeby odzyskać dom? Czy dałoby coś ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną?
Niestety, nie jest to możliwe. Zgodnie z art. 124 ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, ich majątek wspólny wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Jest on przeznaczony na zaspokojenie wierzytelności upadłościowych.
Masa upadłości obejmuje zatem nie tylko składniki należące do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyte przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, ale także składniki wchodzące do majątku wspólnego upadłego i jego małżonka. Majątek ten nie obejmuje rzeczy i praw, które należą wyłącznie do majątku osobistego osoby trzeciej – małżonka upadłego.
Do masy upadłości nie wchodzą też przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, choćby były objęte majątkową wspólnością małżeńską. Zasada ta nie dotyczy jednak przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Majątkiem wspólnym, który zasilił masę upadłości, zarządza i rozporządza syndyk masy upadłości bez udziału małżonka upadłego. Ponadto, małżonek upadłego po ogłoszeniu upadłości nie może rozporządzać swoim udziałem w majątku wspólnym i nie może żądać wyłączenia z masy upadłości przedmiotów, które przypadłyby mu, gdyby dokonano podziału majątku wspólnego.
Art. 75 tej ustawy stanowi, że z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim. Sędzia-komisarz określa zakres i czas korzystania przez upadłego lub osoby mu bliskie, którzy w dacie ogłoszenia upadłości zamieszkiwali w mieszkaniu znajdującym się w lokalu lub w budynku wchodzącym do masy upadłości, z tego mieszkania.
Jedyną możliwością jaka pozostaje małżonkowi upadłego jest zgłoszenie do masy upadłości wierzytelności pieniężnej, której wysokość odpowiada wartości jego udziału w majątku wspólnym, czyli połowie wartości majątku wspólnego. Jednak wierzytelność małżonka jest zaliczana do trzeciej, czyli ostatniej kategorii wierzytelności.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną nie jest możliwe. Wyklucza to art. 125 ust. 2 Prawa upadłościowego. W myśl tego przepisu, po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości. Ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ponadto trzeba wiedzieć, że także ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Zasada ta ma zastosowanie również w przypadku, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości, jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. Powództwo takie wnosi się do sądu upadłościowego. Sąd może zabezpieczyć powództwo przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny małżonków.
Niniejsza porada została opublikowana w ramach zadania publicznego pn. „Nowoczesne techniki komunikacyjne w poradnictwie obywatelskim” realizowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033.
