Sama sprawuję opiekę nad starszą i schorowaną mamą. Złożyłam wniosek o przyznanie usług opiekuńczych, ale czas oczekiwania na nie jest bardzo długi. Słyszałam w telewizji o czymś takim jak opieka wytchnieniowa. Czy mogłabym z niej skorzystać? Gdzie w tej sprawie się zwrócić?
Przede wszystkim powinna Pani ustalić, czy gmina (lub powiat), na terenie której Pani zamieszkuje uczestniczy w tegorocznej edycji rządowego Programu „Opieka wytchnieniowa” dla Jednostek Samorządu Terytorialnego. Jest on adresowany do gmin i powiatów, które organizują usługi opieki wytchnieniowej dla członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad:
1) dziećmi od ukończenia 2. roku życia do ukończenia 16. roku życia posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności lub
2) osobami niepełnosprawnymi posiadającymi:
- a) orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo
- b) orzeczenie traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Na równi z tym orzeczeniem traktowane jest orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Opieka wytchnieniowa stanowi wsparcie dla osób zajmujących się na co dzień osobami poprzez zapewnienie czasowego zastępstwa w tym zakresie. Dzięki temu osoby zaangażowane w sprawowanie opieki dysponować będą czasem, który mogą przeznaczyć na odpoczynek i regenerację, jak również na załatwienie niezbędnych spraw życiowych. Usługi opieki wytchnieniowej mogą służyć również okresowemu zabezpieczeniu potrzeb osoby z niepełnosprawnością w sytuacji, gdy członkowie rodzin lub opiekunowie z różnych powodów nie będą mogli wykonywać swoich obowiązków.
Usługi opieki wytchnieniowej przysługują w przypadku zamieszkiwania członka rodziny lub opiekuna we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą z niepełnosprawnością, która wymaga stałej opieki w zakresie potrzeb życia codziennego. Aktywność zawodowa członka rodziny lub opiekuna nie stanowi przeszkody.
Na potrzeby realizacji Programu za członków rodziny osoby z niepełnosprawnością uznaje się wstępnych oraz zstępnych, krewnych w linii bocznej, małżonka, wstępnych oraz zstępnych małżonka, krewnych w linii bocznej małżonka, zięcia, synową, macochę, ojczyma oraz osobę pozostającą we wspólnym pożyciu, a także osobę pozostającą w stosunku przysposobienia z osobą z niepełnosprawnością.
Natomiast za opiekuna osoby z niepełnosprawnością uznaje się opiekuna sprawującego bezpośrednią opiekę nad osobą posiadającą orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie traktowane na równi z nim oraz opiekuna sprawującego
bezpośrednią opiekę nad dzieckiem od ukończenia 2. roku życia do ukończenia 16. roku
życia posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności (w tym opiekuna sprawującego opiekę w ramach rodziny zastępczej i rodzinnego domu dziecka).
Jeżeli zatem gmina (powiat), na terenie której Pani zamieszkuje uczestniczy w Programie, a mama Pani ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności (lub równoważne), może Pani otrzymać pomoc w formie opieki wytchnieniowej. Należy w tym celu złożyć stosowny wniosek do organu jednostki samorządu terytorialnego.
Gmina/powiat w pierwszej kolejności uwzględnia potrzeby członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad osobą z niepełnosprawnością, która stale przebywa w domu i nie korzysta np. z ośrodka wsparcia, z placówek pobytu całodobowego, ze środowiskowego domu samopomocy, z dziennego domu pomocy, z warsztatu terapii zajęciowej lub niezatrudnionych, uczących się lub studiujących.
Jednostka samorządu terytorialnego przyznając usługi opieki wytchnieniowej bierze pod uwagę stan zdrowia i sytuację życiową uczestników Programu oraz osób z niepełnosprawnościami.
Program jest realizowany w dwóch formach. Może to być świadczenie usług opieki wytchnieniowej w ramach pobytu dziennego:
- w ośrodku wsparcia,
- w domu pomocy społecznej świadczącym usługi wsparcia krótkoterminowego
- w formie dziennej,
- w domu pomocy społecznej prowadzonym przez podmioty niepubliczne.
Za uprzednią zgodą gminy/powiatu opieka wytchnieniowa może być też udzielana w miejscu zamieszkania osoby z niepełnosprawnością.
Świadczenie opieki wytchnieniowej może się odbywać również w ramach pobytu całodobowego w placówkach wymienionych wyżej, a także w mieszkaniu treningowym lub wspomaganym (wyłącznie osoby pełnoletnie) lub w rodzinnym domu pomocy.
Limit godzin i dób usług opieki wytchnieniowej przypadających na jednego uczestnika Programu w 2025 roku wynosi:
- 240 godzin dla usługi opieki wytchnieniowej świadczonej w ramach pobytu
dziennego;
- 14 dób dla usługi opieki wytchnieniowej świadczonej w ramach pobytu całodobowego.
Rodzaj i zakres godzinowy usług opieki powinien być uzależniony od osobistej sytuacji uczestnika członka rodziny lub opiekuna osoby z niepełnosprawności, z uwzględnieniem stopnia i rodzaju jej niepełnosprawności.
Osoba, której przyznano pomoc w postaci usługi opieki wytchnieniowej, nie ponosi odpłatności za jej realizację.
Niniejsza porada została opublikowana w ramach zadania publicznego pn. „Nowoczesne techniki komunikacyjne w poradnictwie obywatelskim” realizowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033.
