Przekazałam w darowiźnie mieszkanie jednej z dwóch córek. Liczyłam, że dzięki temu będę miała zapewnioną opiekę na starość. Tymczasem córka wyprowadziła się na drugi koniec Polski i nie interesuje się mną. Pomaga mi druga córka. Prawnik w urzędzie gminy napisał mi oświadczenie o odwołaniu darowizny z powodu rażącej niewdzięczności. Obdarowana córka jednak tego nie uznała i sprawa trafiła do sądu. Sąd stwierdził, że w tym przypadku nie ma przesłanek do stwierdzenia rażącej niewdzięczności i oddalił pozew. Nie wniosłam odwołania od tego wyroku. Czy coś w tej sprawie mogę jeszcze zrobić?

Zgodnie z art. 898 §  1 Kodeksu cywilnego, darczyńca może odwołać darowiznę już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Kodeks nie definiuje tego pojęcia, ale przyjmuje się, że zachowanie obdarowanego nosi znamiona rażącej niewdzięczności, jeżeli podjęte zostało świadomie, w nieprzyjaznym wobec darczyńcy zamiarze, ze znacznym nasileniem złej woli i nie daje się pogodzić z wymogiem szacunku i pozytywnego stosunku wobec darczyńcy ze względu na dokonaną darowiznę. Może to być czyn godzący w osobę lub mienie darczyńcy bądź bezpośrednio wymierzony w osobę bliską darczyńcy, jeśli jednocześnie godzi w darczyńcę.

Rażąca a więc kwalifikowana niewdzięczność to takie postępowanie obdarowanego, które polega na umyślnym zawinionym działaniu lub zaniechaniu, skierowanym przeciwko darczyńcy i które uznać należy, z punktu widzenia powszechnie obwiązujących zasad etycznych, za niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, wykraczające poza zwykłe konflikty rodzinne.

Przykładów czynów będących przejawem kwalifikowanej postaci niewdzięczności dostarcza obficie orzecznictwo, wskazując np. popełnienie niektórych przestępstw przeciwko osobie darczyńcy, a także przeciwko mieniu, rażące naruszenie obowiązków rodzinnych, np. obowiązku alimentacji lub pomocy w sprawach osobistych, rozpowszechnianie informacji uwłaczających darczyńcy oraz jego ciężkie znieważenie.

Rażąca niewdzięczność obdarowanego może za to polegać także na współsprawstwie, pomocnictwie oraz na podżeganiu do dokonania czynu stanowiącego przejaw rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy. Oceny zachowania obdarowanego należy zawsze dokonywać przy uwzględnieniu towarzyszących mu okoliczności, w tym zwyczajów panujących w danym środowisku; okoliczności te mogą niekiedy usprawiedliwiać wrogą postawę obdarowanego, np. jeżeli została ona spowodowana nagannym postępowaniem darczyńcy lub przez niego sprowokowana. Nie uzasadnia odwołania darowizny zachowanie obdarowanego, które nie wykracza poza granice zwykłych przypadków życiowych konfliktów, choćby nawet było umyślne.

Dorosłe dzieci winny okazywać rodzicom szacunek, kultywować łączące je z nimi więzi, jak również udzielać rodzicom wszelkiej pomocy, jaka jest im niezbędna. To jednak, czy naruszenie przez nich tych obowiązków kwalifikowane być może jako przesłanka odwołania darowizny zdefiniowana w art. 898 § 1 k.c., zależy od okoliczności konkretnego przypadku.

Odwołanie darowizny następuje poprzez złożenie przez darczyńcę oświadczenia skierowanego do obdarowanego z jednoczesnym wezwaniem do zwrotnego przeniesienia na darczyńcę przedmiotu darowizny. Z treści oświadczenia powinna wyraźnie wynikać wola odwołania darowizny (np. darczyńca może oświadczyć, że cofa, wycofuje, anuluje, unieważnia, dezaktualizuje darowiznę). Darczyńca nie musi w treści oświadczenia podawać przyczyny odwołania darowizny, jednak w razie sporu zobowiązany będzie wykazać zaistnienie rażącej niewdzięczności po stronie obdarowanego. Jeżeli obdarowany nie uzna tego oświadczenia i nie zwróci przedmiotu darowizny (przy nieruchomości konieczna jest forma aktu notarialnego), darczyńca będzie musiał wystąpić do sądu o zobowiązanie obdarowanego do złożenia stosownego oświadczenia woli. W razie uznania przez sąd, że zachodzą przesłanki do odwołania darowizna, wyrok sądu zastępuje złożenie oświadczenia woli przez obdarowanego.

Jeżeli w Pani przypadku sąd nie znalazł podstaw do odwołania darowizny, można było próbować podważyć ten wyrok jedynie w drodze apelacji. Wcześniej należało wystąpić o wydanie wyroku z uzasadnieniem. Jeżeli Pani tego nie zrobiła, wyrok się uprawomocnił i obecnie nie da się nic zrobić. Może Pani próbować ponownie odwołać darowiznę, ale tylko wtedy jeżeli wystąpią nowe okoliczności świadczące o rażącej niewdzięczności ze strony obdarowanej córki. Należy pamiętać, że darowizna nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Niniejsza porada została opublikowana w ramach zadania publicznego pn. „Nowoczesne techniki komunikacyjne w poradnictwie obywatelskim” realizowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności  – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu  Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033.

Projekty

 

 

 

 

Skip to content