Sąd ustanowił mnie opiekunem prawnym wujka, który mieszka razem z nami. Wujek jest osobą leżącą, wymagającą stałej opieki i pielęgnacji. Poświęcam na to bardzo dużo czasu. Chciałam się dowiedzieć, czy z tego tytułu należy mi się jakieś świadczenie i gdzie mam się o nie zwrócić.
Zgodnie z art. 162 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wniosek o przyznanie wynagrodzenia należy złożyć do sądu opiekuńczego (sądu rejonowego – wydziału rodzinnego i nieletnich. Właściwy do rozpoznania wniosku jest sąd, który ustanowił opiekę lub sąd w miejscu zamieszkania podopiecznego. Przepis ten odnosi się do opieki nad małoletnim, ale na mocy art. 175 k.r.o. ma też zastosowanie do opiekunów osób całkowicie ubezwłasnowolnionych. Opłata od wniosku wynosi 40 zł.
Przewidziane są dwie formy wypłaty wynagrodzenia:
1) wynagrodzenie okresowe,
2) wynagrodzenie jednorazowe wypłacone w dniu ustania opieki lub zwolnienia z niej opiekuna.
Wynagrodzenie mające postać świadczenia okresowego stanowi zasadę. Opiekun może o nie wystąpić w każdym czasie sprawowania opieki. Należy się ono za pełny czas opieki, a nie jedynie za okres od wniesienia żądania do jej zakończenia. Jest wypłacane w regularnych odstępach czasu w terminie wskazanym przez sąd opiekuńczy w postanowieniu o przyznaniu wynagrodzenia.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie wskazuje ani kwoty wynagrodzenia, ani w przypadku wynagrodzenia okresowego częstotliwości wypłat. Brak jest również wskazania, czy chodzi o wynagrodzenie brutto, czy netto. Należy uznać, że chodzi o wynagrodzenie brutto.
Przyznane przez sąd wynagrodzenie powinno być stosowne. Przy ustalaniu jego wysokości sąd bierze pod uwagę zakres niezbędnej pieczy opiekuna i związany z tym nakład pracy. Sąd opiekuńczy powinien też uwzględniać możliwość wykonywania pracy zarobkowej przez opiekuna lub brak takiej możliwości z uwagi na konieczność wykonywania pieczy, wielkość majątku podopiecznego oraz wpływ starań opiekuna na wysokość uzyskiwanych z tego majątku dochodów.
Wynagrodzenia nie przyznaje się, jeżeli nakład pracy opiekuna jest nieznaczny lub gdy sprawowanie opieki czyni zadość zasadom współżycia społecznego, np. gdy opiekun jest osobą majętną a podopieczny z racji pokrewieństwa z opiekunem jest uprawniony do uzyskiwania od niego alimentów lub w sytuacji, gdy podopieczny przekazał cały swój majątek podopiecznemu. Nie można jednak rozumieć tego ograniczenia w ten sposób, że pewnym osobom, np. krewnym, wynagrodzenie za sprawowanie opieki się nie należy.
Wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej.
W myśl art. 597 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego sąd wydaje postanowienie, które upoważnia opiekuna do pobrania wynagrodzenia z dochodów lub majątku osoby pozostającej pod opieką bądź też sąd ustala, że wynagrodzenie ma być wypłacone ze środków publicznych Na postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia przysługuje zażalenie.
Wynagrodzenie opiekuna przyznane przez sąd jest świadczeniem z pomocy społecznej. Stosownie do art. 53a ustawy z 2 marca 2004 r. o pomocy społecznej, jego kwota nie może w stosunku miesięcznym przekraczać 1/10 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres poprzedzający dzień przyznania wynagrodzenia. Udzielenie świadczeń w postaci wynagrodzenia za sprawowanie opieki nie wymaga przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji administracyjnej.
Niniejsza porada została opracowana w ramach zadania publicznego pn. „Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej/nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Powiecie Łomżyńskim w 2025 r.”, które jest finansowane ze środków przyznanych przez Powiat Łomżyński otrzymanych z budżetu Państwa jako dotacja celowa.