Mój ojciec w 1997 r. sporządził testament, na mocy którego zapisał całe gospodarstwo najstarszemu bratu nakładając jednocześnie na niego obowiązek spłaty mnie i siostry. Spłata na rzecz każdego z nas miała wynieść równowartość 1 ha gruntu. Brat nigdy tego obowiązku nie wykonał. Nie przeprowadził też postępowania spadkowego po ojcu. Pod koniec ub. roku brat zmarł. Testament sporządzony przez ojca został ogłoszony w czerwcu br. na sprawie o stwierdzenia nabycia spadku po bracie. Spadek nabyła żona i dwoje dzieci – córka i syn. Czy mogę dochodzić od nich wykonania zapisu? Czy ta sprawa się nie przedawniła? Dlaczego sąd jej nie rozstrzygnął sprawy w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku? Jakie koszty będę musiał ponieść?
Zgodnie z art. 968 Kodeksu cywilnego spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Jest to tzw. zapis zwykły. Przedmiotem zapisu zwykłego może być wyłącznie świadczenie o charakterze majątkowym. Przedmiotem zapisu zwykłego może być suma pieniężna, nieruchomość lub udział w nieruchomości. Przedmiot zapisu może być również oznaczony jako wartość określonej części spadku.
Zapis zwykły może być ustanowiony wyłącznie w ważnym testamencie. Jak przewiduje art. 970 k.c., w braku odmiennej woli spadkodawcy zapisobierca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Zapisobierca nie nabywa bezpośrednio prawa do przedmiotu zapisu, inaczej niż jest to w przypadku zapisu windykacyjnego. Zyskuje natomiast wierzytelność o jego wykonanie stosownie do natury tego przedmiotu (przeniesienia własności rzeczy, ustanowienia prawa rzeczowego ograniczonego, cesji wierzytelności itp.). Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, zapis obciąża ich w stosunku do wielkości ich udziałów spadkowych, chyba że spadkodawca postanowił inaczej. W myśl art. 981 k.c. roszczenie z tytułu zapisu przedawnia się z upływem 5 lat od dnia wymagalności zapisu, tj. ogłoszenia testamentu.
W sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd nie rozstrzyga problemu zapisu, ponieważ roszczenie z tytułu zapisu może być dochodzone jedynie w procesie, w odrębnej sprawie. Zapisobierca nie jest spadkobiercą, nabywa tylko wierzytelność o wykonanie zapisu. Tej wierzytelności może też dochodzić od spadkobierców pierwotnie zobowiązanego. Tak więc może Pan wystąpić do bratowej oraz dzieci brata o wykonanie zapisu. Roszczenie to przedawni się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu.
Powództwo z tytułu dziedziczenia, zachowku, jak również z tytułu zapisu, polecenia oraz innych rozrządzeń testamentowych wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego. Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w sprawach o prawa majątkowe pobiera się od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
1) do 500 zł – w kwocie 30 zł;
2) ponad 500 zł do 1500 zł – w kwocie 100 zł;
3) ponad 1500 zł do 4000 zł – w kwocie 200 zł;
4) ponad 4000 zł do 7500 zł – w kwocie 400 zł;
5) ponad 7500 zł do 10 000 zł – w kwocie 500 zł;
6) ponad 10 000 zł do 15 000 zł – w kwocie 750 zł;
7) ponad 15 000 zł do 20 000 zł – w kwocie 1000 zł.
W sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20 000 zł pobiera się od pisma opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości, nie więcej jednak niż 200 000 zł.
Koszty postępowania o wykonanie zapisu testamentowego, zgodnie z zasadą ogólną, obciążają stronę przegrywającą sprawę. Oznacza to, że osoba, która wnosi o wykonanie zapisu i wygrywa sprawę, ma prawo żądać zwrotu poniesionych kosztów od pozwanego (pozwanych).
Niniejsza porada została opublikowana w ramach zadania publicznego pn. „Nowoczesne techniki komunikacyjne w poradnictwie obywatelskim” realizowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033.
