Czy mogłabym się ubiegać o rentę wdowią, o której tyle ostatnio się słyszy? W tym roku w kwietniu skończę 62 lata. Jestem na emeryturze. Mój mąż zmarł 17 lat temu. Dwójka naszych dzieci była już wtedy dorosła i samodzielna. Nie składałam wniosku o rentę rodzinną po mężu, bo pracownica ZUS powiedziała, że mi nie przysługuje. Zastanawiam się teraz, czy nie popełniłam błędu, przez który teraz nie dostanę renty wdowiej. Czy mogę w tej sprawie coś jeszcze zrobić?
Nazwą renta wdowia określa się możliwość wypłaty wdowie lub wdowcowi uprawnionemu do własnej emerytury lub renty – części renty rodzinnej po zmarłym małżonku lub odwrotnie, czyli pełnej renty rodzinnej po małżonku i części swojego własnego świadczenia. Od 1 lipca br. wypłacane będzie 15% wybranego świadczenia, natomiast od 1 stycznia 2027 r. kwota ta wzrośnie do 25%.
Zgodnie z art. 95a ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wdowa lub wdowiec, aby móc skorzystać z renty wdowiej muszą spełniać łącznie poniższe warunki:
- osiągnąć powszechny wiek emerytalny, czyli ukończyć co najmniej 60 lat (kobieta) i 65 lat (mężczyzna),
- do dnia śmierci małżonka pozostawać z nim we wspólności małżeńskiej,
- nabyć prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku nie wcześniej niż w dniu ukończenia przez siebie 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna),
- nie pozostawać obecnie w związku małżeńskim.
Tak więc jednym z niezbędnych warunków skorzystania z tzw. renty wdowiej jest posiadanie prawa do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku.
W myśl art. 70 ww. ustawy, prawo do renty rodzinnej ma małżonek zmarłego (czyli wdowa lub wdowiec) pozostający z nim do dnia śmierci we wspólności małżeńskiej, jeżeli spełnia przynajmniej jeden z poniższych warunków:
- w chwili śmierci małżonka miał skończone 50 lat lub był niezdolny do pracy albo
- wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku, które nie ukończyło 16 lat, a jeśli uczy się w szkole – 18 lat, albo
- sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy i do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej, albo ukończył 50 lat lub stał się niezdolny do pracy już po śmierci współmałżonka, lecz nie później niż 5 lat od jego śmierci albo od zaprzestania wychowywania dzieci, o których mowa wyżej.
Wspólność małżeńska oznacza rzeczywisty związek łączący małżeństwo, obejmujący wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, wspólne pożycie, wierność i pomoc we współdziałaniu dla dobra założonej przez siebie rodziny. Pojęcie wspólności małżeńskiej przewidzianej obejmuje nie tylko wspólność majątkową małżeńską, lecz także więź duchową, osobistą, emocjonalną i uczuciową.
Brak pozostawania we wspólności małżeńskiej oznacza zerwanie więzi duchowej i gospodarczej łączącej małżonków. Wspólności małżeńskiej nie należy utożsamiać z węższym pojęciem wspólności ustawowej. Brak rozdzielności majątkowej znamionuje istnienie więzi ekonomicznej (i to nie w każdej sytuacji), a więc tylko jednego z elementów składających się na pojęcie wspólności małżeńskiej.
Małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych wyżej, w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony.
Wdowa niespełniająca warunków do przyznania renty rodzinnej i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:
1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;
2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.
Pani mogłaby nabyć prawo do renty rodzinnej, jeżeli osiągnęła Pani wiek 50 lat przed upływem 5 lat od śmierci męża. Jeśli natomiast ukończyła Pani 50 lat później, niestety, renta rodzinna po mężu nie będzie Pani przysługiwać. Tym samym nie będzie Pani mogła skorzystać z możliwości wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych w zbiegu na zasadach określonych wyżej, gdyż będzie Pani miała prawo tylko do własnej emerytury.
Niniejsza porada została opublikowana w ramach zadania publicznego pn. „Nowoczesne techniki komunikacyjne w poradnictwie obywatelskim” realizowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033.
