Jestem na emeryturze. Mój syn z synową przez kilka lat mieszkali u mnie. Mają synka w wieku obecnie 6 lat, którego pomagałam wychowywać. Niestety, miedzy nami dochodziło do konfliktów i oni się wyprowadzili do innego miasta. Nie odwiedzają mnie, a ja bardzo tęsknię za wnukiem. Czy mogę w jakiś sposób zmusić syna i synową, żeby umożliwili mi kontakt z wnuczkiem?
Art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Zgodnie natomiast z art. 113[6] k.r.o., przepisy dotyczące kontaktów rodziców z dziećmi stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.
Tak więc w obowiązującym stanie prawnym prawo kontaktów przysługuje trzem grupom osób: rodzicom, osobom bliskim, dziecku. Osoby wskazane w art. 113[6] k.r.o. nie mają jednak identycznych jak rodzice “praw do dziecka” a ich kontakty z dzieckiem musza być oceniane przede wszystkim przez pryzmat dobra dziecka, a ponadto z uwzględnieniem i na korzyść pozycji prawnej rodzica sprawującego władzę rodzicielską. Uprawnieni z tego przepisu, na co wskazuje praktyka orzecznicza, powołują się na swoje prawo w sytuacji konfliktu z rodzicem czy rodzicami dziecka. W związku z tym prawo to powinno być interpretowane, jako słabsze od prawa rodzica i uzależnione od wielu okoliczności występujących w sprawie, przy uwzględnieniu naczelnej zasady, jaką jest dobro i interes dziecka.
Jeżeli nie jest Pani w stanie porozumieć się z rodzicami dziecka co do kontaktów z nim, może Pani złożyć w sądzie wniosek o uregulowanie kontaktów z małoletnim wnukiem. Od wniosku wnosi się opłatę w kwocie 100 zł. Wniosek w sprawie uregulowania kontaktów należy skierować do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Sprawy tego rodzaju rozpoznaje Wydział Rodzinny i Nieletnich. Jako wnioskodawcę wskazuje się jednego lub oboje dziadków. Jako uczestników natomiast rodziców małoletniego i jego samego – czyli wnuka, o którego chodzi.
W uzasadnieniu należy podać przede wszystkim dlaczego żądamy sądowego uregulowania kontaktów. Czyli np. że rodzice nie pozwalają się dziadkom widywać z wnukami, ze względu na konflikt między rodzicami dziecka a dziadkami. Albo że matka/ojciec (przy uregulowanych sporadycznie kontaktach drugiego z rodziców), posiadająca/y wyłączną pieczę nad dzieckiem, nie pozwala dziadkom na te kontakty. Drugi aspekt uzasadnienia, to wskazanie relacji dotychczas łączących dziadków z wnukami.
W sprawie ustalenia kontaktów z wnukiem istnieje też możliwość skorzystania z mediacji. Przy udziale mediatora można rozwiązać spór w sposób najkorzystniejszy dla obu stron i zawrzeć ugodę. Zatwierdzona przez sąd będzie miała moc ugody sądowej.
Jeżeli sąd ustali kontakty z wnukiem lub zostaną one ustalone w drodze ugody, a syn i synowa nie będą wykonywać orzeczenia lub ugody, istnieje możliwość ich przymuszenia do tego. Zgodnie z art. 598[15] § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.
Niniejsza porada została opublikowana w ramach zadania publicznego pn. „Nowoczesne techniki komunikacyjne w poradnictwie obywatelskim” realizowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033.
