Mąż niedługo osiągnie wiek emerytalny i przejdzie na emeryturę z KRUS. Ja pobieram z KRUS rentę z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie. W maju br. zawarliśmy z mężem umowę o rozdzielności majątkowej. W lipcu KRUS potrącił zaległe składki na ubezpieczenie społeczne rolników z mojej renty. Czy to zgodne z prawem, skoro mamy rozdzielność majątkową?
Zgodnie z art. 50 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, KRUS może potrącać z wypłacanych świadczeń z ubezpieczenia zaległe składki na ubezpieczenie społeczne rolników indywidualnych i członków ich rodzin lub na ubezpieczenie, wraz z odsetkami, a także składki na ubezpieczenie za bieżący kwartał; dotyczy to tylko składek za osobę pobierającą świadczenie, z wyjątkiem domownika, oraz składek, do których opłacenia zobowiązana jest ta osoba. Ponadto z emerytur i rent mogą być potrącane inne należności na zasadach określonych w odrębnych przepisach. O dokonywaniu potrącenia orzeka się w decyzji ustalającej prawo do świadczenia albo w odrębnej decyzji.
W świetle tego przepisu KRUS mógłby zatem potrącić zaległe składki ze świadczenia przysługującego mężowi. Jeśli natomiast chodzi o potrącenie ich z Pani renty byłoby to możliwe tylko wtedy, gdyby KRUS wszczął wobec męża postępowanie egzekucyjne zmierzające do ściągnięcia zaległych składek. Przy czym możliwe byłoby ściągnięcie jedynie tych zaległości, które powstały przed dniem ustanowienia rozdzielności majątkowej. Tak wynika z przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, które mają zastosowanie także do zaległości w opłatach składek na ubezpieczenie społeczne zarówno w ZUS, jak i w KRUS.
Zgodnie z art. 26 Ordynacji podatkowej podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki. Natomiast art. 29 § 1 stanowi, że w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa wyżej, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Z kolei według § 2 tego przepisu Skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej,
- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu,
- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka, uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji.
W myśl art. 31 i 32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ww. przepisy Ordynacji podatkowej stosuje się także do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy, Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Także w myśl art. 52 ustawy z 20 grudnia 1990 r. art. 26 i 29 Ordynacji podatkowej stosuje się odpowiednio do składek na ubezpieczenie społeczne rolników.
Do majątku wspólnego wchodzą m.in. wynagrodzenie otrzymywane przez każdego z małżonków, jak i świadczenia emerytalno-rentowe.
Odpowiedzialność małżonka podatnika majątkiem wspólnym obejmuje tylko podatki i składki wynikłe z zobowiązań powstałych po powstaniu wspólności majątkowej oraz przed zawarciem umów o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej. Odpowiedzialność podatkowa osób pozostających w związku małżeńskim za zobowiązania powstałe przed zawarciem umów o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej kształtuje się tak, jakby do zawarcia tych umów nie doszło.
Tak więc zaległości składkowe powstałe przed dniem ustanowienia rozdzielności majątkowej mogą być ściągane zarówno z majątku osobistego dłużnika, jak i z majątku wspólnego małżonków, do którego zalicza się m.in. świadczenia emerytalno-rentowe. Jeśli natomiast zaległość powstała po dacie ustanowienia rozdzielności, organ rentowy nie może jej egzekwować z majątku wspólnego.
Potwierdza to m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2016 r., sygn. akt: II UK 364/16, w którym SN orzekł, że w przypadku zobowiązań składkowych skutkiem prawnym umowy ustanawiającej rozdzielność majątkową jest wyłączenie odpowiedzialności współmałżonka za zobowiązania składkowe małżonka (płatnika) powstałe po dniu zawarcia tej umowy.
Rozciągnięcie odpowiedzialności za zaległości z tytułu składek na majątek wspólny płatnika i jego współmałżonka powoduje powstanie odpowiedzialności współmałżonka za należności z tytułu składek. Odpowiedzialność współmałżonka płatnika składek za wynikające z zobowiązań składkowych składki powstaje z mocy prawa z chwilą powstania zobowiązania składkowego. To oznacza, że nie jest konieczne wydanie przez ZUS lub KRUS decyzji o odpowiedzialności małżonka płatnika składek.
Tak jak już to było jednak stwierdzone na początku, KRUS bez wszczęcia postępowania egzekucyjnego wobec męża nie powinien potrącić zaległych składek z renty Pani.
Niniejsza porada została opublikowana w ramach zadania publicznego pn. „Nowoczesne techniki komunikacyjne w poradnictwie obywatelskim” realizowanego ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033.
