Lekarz orzecznik ZUS stwierdził u mnie całkowitą niezdolność do pracy. Jednak ZUS nie przyznał mi renty, ponieważ dopatrzył się, że nie przepracowałem 5 lat w ciągu ostatnich 10 lat. Faktycznie niewiele w tym czasie pracowałem, bo opiekowałem się chorą matką i pobierałem na nią świadczenie pielęgnacyjne. W sumie mam prawie 20 lat pracy. Czy rzeczywiście w tej sytuacji renta mi się nie należy?
W myśl ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uzyskanie orzeczenia o niezdolności do pracy jest niezbędnym warunkiem nabycia prawa do renty, ale nie wystarczającym. Istotne jest to, że niezdolność do pracy musi powstać w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od jego ustania. Wymóg ten nie dotyczy jedynie osób, które udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz są całkowicie niezdolne do pracy.
Ponadto trzeba legitymować się odpowiednią długością okresów uwzględnianych przy ustalaniu prawa do renty i emerytury. Są to okresy składkowe i nieskładkowe. Do okresów składkowych zaliczane są przede wszystkim podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, m.in. w związku z zatrudnieniem. Zalicza się do nich także okresy, za które została opłacona składka na te ubezpieczenia, np. w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych albo świadczenia pielęgnacyjnego. Do okresów nieskładkowych należą natomiast m.in. okresy pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, czy niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za ten okres zostało wypłacone odszkodowanie.
Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.
Długość okresów składkowych i nieskładkowych zależy od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy.
Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uważa się za spełniony, gdy osoba ubiegająca się o rentę osiągnęła okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:
- 1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;
- 2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;
- 3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;
- 4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;
- 5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
W ostatnim przypadku istnieje wymóg, aby okres 5 lat przypadał w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Warunku tego nie muszą spełniać jedynie ubezpieczeni, którzy wykażą posiadanie okresu składkowego wynoszącego co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz są całkowicie niezdolni do pracy.
Jeżeli nie spełnia Pan choćby jednego z wymienionych wyżej warunków, odmowa przyznania renty jest zasadna.
Wiele osób jest zaskoczonych faktem, że ZUS odmawia im prawa do renty, mimo, że lekarz orzecznik ZUS uznał, że są niezdolne do pracy. Niestety, sama niezdolność do pracy nie wystarcza. Konieczne jest spełnienie jeszcze kilku warunków związanych z datą powstania tej niezdolności i z posiadaniem odpowiedniej liczby okresów składkowych i nieskładkowych. Ważne jest również to, by od ustania zatrudnienia (lub innego tytułu podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu) nie upłynęło zbyt wiele czasu.
Publikacja niniejszej porady jest jednym z działań przewidzianych w projekcie pn. „Od porady do aktywności”. Projekt jest realizowany ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Wspierania Rozwoju Organizacji Poradniczych na lata 2022-2033.
