Jestem po rozwodzie Była żona domaga się ode mnie spłaty z połowy majątku, w skład którego wchodzi m.in. gospodarstwo rolne, które przekazali mi rodzice na podstawie umowy o dożywocie, grunty dokupione przez nas oboje, maszyny i urządzenia. Na gospodarstwie pracowałem w zasadzie sam. Żona zajmowała się tylko domem i dziećmi. A kilka lat temu zabrała dzieci i wyprowadziła się do swoich rodziców. Czy rzeczywiście należy jej się połowa majątku, którego większość stanowi moja ojcowizna?
Jeśli rodzice przekazali Panu gospodarstwo po ślubie na podstawie umowy dożywocia, to weszło ono do majątku wspólnego. Inaczej byłoby, gdyby była to umowa darowizny, a nie umowa o dożywocie. Przedmioty majątkowe przekazane w darowiźnie – w myśl art. 33 pkt 2) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – wchodzą bowiem do majątku osobistego obdarowanego małżonka.
Co do zasady, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Tak wynika z art. 43 § 1 k.r.o. Żona Pana ma więc podstawy do tego, aby domagać się połowy majątku. Jednak na mocy § 2 tego przepisu, z ważnych powodów można żądać, aby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, o którym stanowi art. 43 § 2 k.r.o., jest dopuszczalne w razie łącznego wystąpienia dwóch przesłanek, a mianowicie – przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienie ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspakajanie jej potrzeb, czyli nie tylko wysokość zarobków, czy innych dochodów osiąganych przez każdego z nich, lecz także, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich. O stopniu przyczyniania się każdego z małżonków świadczą nie tylko osiągnięcia czysto ekonomiczne, lecz także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym. Różny stopień przyczynienia się każdego z małżonków może uzasadniać ustalenie nierównych udziałów wtedy, gdy różnica jest istota i wyraźna. Nie jest też obojętna proporcja, w jakiej rzeczywisty wkład małżonków w powstanie majątku pozostaje do wartości całego majątku.
Drugą konieczną przesłanką dopuszczalności ustalenia nierównych udziałów jest wykazanie, że za takim rozstrzygnięciem przemawiają ważne powody,
Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lutego 2023 r., sygn. akt: I CSK 3595/22, te ważne powody są oceniane przez wzgląd na zasady współżycia społecznego. Ustalenie nierównych udziałów jest możliwe wówczas, gdy zostanie ustalone, ż otrzymanie przez jednego z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania on się nie przyczynił, pozostawałoby w sprzeczności z tymi zasadami. Nie jest możliwe zdefiniowanie pojęcia “ważnych powodów”. O tym w konkretnej sprawie decyduje całokształt okoliczności.
Z żądaniem takim można wystąpić, gdy np. drugi małżonek w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania majątku wspólnego stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych albo trwonił wspólny majątek z powodu uzależnienia od hazardu lub alkoholu.
Powodem ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym może być też długotrwała separacja faktyczna małżonków, zwłaszcza przez nich uzgodniona lub akceptowana, podczas której każde z nich gospodarowało samodzielnie i dorobiło się niejako „na własny rachunek”.
Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
Przy podziale majątku każde z małżonków powinno zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty. Mogą też żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynili ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny.
Niniejsza porada została opracowana w ramach zadania publicznego pn. „Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej/nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Powiecie Łomżyńskim w 2023 r.”, które jest finansowane ze środków przyznanych przez Powiat Łomżyński otrzymanych z budżetu Państwa jako dotacja celowa.