Wujek męża ciężko zachorował i trafił do szpitala, gdzie wkrótce zmarł. Przed śmiercią, w obecności 3 świadków zadysponował swoim majątkiem. Jego życzeniem było, aby mąż, który mu wiele w życiu pomagał, dostał działkę z domem. Czy to rozporządzenie wujka jest ważne? Jak mąż może potwierdzić swoje prawo do spadku?
Kodeks cywilny dopuszcza w art. 952 Kodeksu cywilnego możliwość sporządzenia testamentu ustnego, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Testament ustny polega na tym, że spadkodawca oświadcza ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 21 maja 2003 r., sygn. akt: IV CKN 174/01 stwierdził, iż przy ocenie istnienia stanu obawy rychłej śmierci należy brać pod uwagę jedynie takie stany chorobowe, które w świetle zasad wiedzy lekarskiej lub doświadczenia życiowego mogą spowodować rychły zgon. Trzeba przy tym uwzględnić indywidualne właściwości organizmu testatora, np. stan odporności oraz jego wiek.
Świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być osoba, która:
- nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
- jest niewidoma, głucha lub niema;
- nie może czytać i pisać;
- nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
- została prawomocnie skazana wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
Nie może być również świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Jeżeli świadkiem była któraś z osób, nieważne będzie tylko takie postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia.
Treść testamentu ustnego może być stwierdzona na dwa sposoby. Pierwszy polega na tym, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
Drugi zaś sposób polega na tym, że treść testamentu ustnego można w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków. W razie sądowego stwierdzenia treści testamentu ustnego sporządza się protokół.
Zgodnie z art. 661 § 1Kodeksu postępowania cywilnego, każdy, kto dowie się o śmierci spadkodawcy oraz o tym, że treść testamentu ustnego nie została spisana, obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o tym sąd spadku oraz podać imiona, nazwiska i adresy świadków testamentu, jeżeli okoliczności te są mu znane. Do zachowania terminu sześciomiesięcznego, wystarczające jest, że przed jego upływem wniesione zostanie do sądu to pismo. Za wystarczające uznawane jest także złożenie w terminie sześciu miesięcy wniosku o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie testamentu ustnego, wymieniający osoby i adresy świadków.
Każdy z dokumentów powstałych w opisany wyżej sposób może następnie stanowić podstawę do przeprowadzenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.
Niniejsza porada została opracowana w ramach zadania publicznego pn. „Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej/nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Powiecie Łomżyńskim w 2023 r.”, które jest finansowane ze środków przyznanych przez Powiat Łomżyński otrzymanych z budżetu Państwa jako dotacja celowa.