Moje małżeństwo nie układa się od dawna. Mąż nadużywa alkoholu, po czym wygania mnie z mieszkania będącego jego własnością. Zastanawiam się nad wniesieniem sprawy o separację. Chciałabym wiedzieć, na jaki okres może być orzeczona separacja? Czy po orzeczeniu separacji będę mogła nadal mieszkać w mieszkaniu męża?
Separacja nie jest orzekana na konkretny okres. Art. 61[1] § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje, że jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację. Z zupełnym rozkładem pożycia małżonków mamy do czynienia w przypadku zerwania wszelkich więzów łączących małżonków (duchowych, gospodarczych i fizycznych), choć w praktyce więź gospodarcza często trwa z uwagi na wspólne zamieszkiwanie małżonków. Do orzeczenia rozwodu jest natomiast niezbędny zupełny i trwały rozkład pożycia.
W sytuacji, gdy z żądaniem separacji występuje tylko jeden z małżonków, powinien on wnieść pozew. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie ich zgodnego żądania. W takim przypadku składa się wniosek, a postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym. Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Skutki rozwodu i separacji są podobne, z tym, że małżonkowie pozostający w separacji nie mogą zawrzeć nowego związku małżeńskiego. Mogą natomiast do siebie wrócić. Zgodnie z art. 61[6] k.r.o., na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki.
Zgodnie z art. 28 [1] k.r.o., jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Prawo jednego z małżonków skorelowane jest z obowiązkiem drugiego do udostępnienia należącego do niego lokalu. Prawo do korzystania z mieszkania ustaje z chwilą rozwiązania lub unieważnienia małżeństwa, a także orzeczenia przez sąd separacji.
Po orzeczeniu separacji utraci zatem Pani prawo do korzystania z mieszkania męża. Mąż będzie mógł Panią eksmitować. Jednak w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego (m.in. wyroku z 21 marca 2006 r., sygn. akt: V CSK 185/05), małżonek, którego prawo do korzystania z mieszkania wynika z art. 28[1] jest lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego. To oznacza, że będzie Pani mogła ubiegać się o przyznanie lokalu socjalnego.
Zgodnie z art. 14 ww. ustawy, w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu albo braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia najmu socjalnego lokalu ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.
Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec:
1) kobiety w ciąży,
2) małoletniego, osoby niepełnosprawnej lub ubezwłasnowolnionego oraz osoby sprawującej nad nim opiekę i wspólnie z nim zamieszkałej,
3) obłożnie chorego,
4) emeryta lub rencisty spełniającego kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,
5) osoby posiadającej status bezrobotnego,
6) osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały
– chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany lub ich sytuacja materialna pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie.