Rozwód czy separacja
W styczniu i lutym osoby zgłaszające się do Punktu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego szukały pomocy m.in. w kwestiach związanych z ustaniem małżeństwa i problemami, które się z tym wiążą. Takie sprawy stanowiły prawie 22 proc. wszystkich zgłoszeń. Pytania dotyczyły m.in. tego, czy lepiej wystąpić o rozwód, czy o separację.
Różnica między rozwodem a separacją
Zgodnie z art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o), podstawą do żądania rozwodu jest zupełny i trwały rozkład pożycia. Rozkład ma charakter zupełny, jeżeli ustały więzi fizyczne, duchowe i gospodarcze małżonków. Trudności może sprawiać stwierdzenie przez sąd trwałości rozkładu pożycia. Będzie tak np. wówczas, jeżeli małżonkowie pozostają w nowych związkach, a zerwanie więzi trwa od kilku, czy kilkunastu lat.
Jeśli doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia, każdy z małżonków może żądać, aby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
Rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód.
Wskutek rozwodu ustaje wspólność majątkowa małżeńska, a rozwiedzeni małżonkowie mogą zawrzeć nowe małżeństwa. Małżonek rozwiedziony, który wskutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może wrócić do poprzedniego nazwiska, jeśli w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu złożony przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem stosowne oświadczenie.
W myśl art. 61[1] k.r.o. przesłanką orzeczenia separacji jest zupełny rozkład pożycia, który nie jest jednak trwały. Są więc szanse na to, że małżonkowie pozostający w separacji jeszcze do siebie wrócą. Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód.
Skutki orzeczenia separacji są takie same jak rozwodu, z tym, że oczywiście nie jest możliwe zawarcie nowego małżeństwa. Ponadto, inaczej niż w przypadku rozwodu, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Małżonek pozostający w separacji nie może też wrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Na zgodne żądanie małżonków sąd orzeknie o zniesieniu separacji. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki.
Pozew albo wniosek
Jeżeli występujemy o rozwód, zawsze składamy pozew. Należy go wnieść do sądu okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne zamieszkanie, jeżeli choć jedno z nich na terenie tego okręgu stale przebywa. W innym razie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania strony wnoszącej pozew. Opłata stała od pozwu o rozwód wynosi 600 zł.
W przypadku separacji możliwy tryb postępowania jest nieco inny. Jeśli tylko jedna ze stron chce orzeczenia separacji, także wnosi pozew. Opłata – tak jak w przypadku rozwodu – wynosi 600 zł. Jeśli jednak oboje małżonkowie zainteresowani są orzeczeniem separacji, a nie mają małoletnich dzieci, mogą złożyć zgodny wniosek. To rozwiązanie o wiele tańsze, bo opłata od niego wynosi 100 zł. Wniosek zawierający zgodne żądanie małżonków o orzeczenie separacji rozstrzygany jest w postępowaniu nieprocesowym.
Pozew lub wniosek wnosi się do sądu okręgowego, w którego okręgu małżonkowie mają wspólne zamieszkanie, a w braku takiej podstawy – do sądu miejsca ich wspólnego pobytu. Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnego miejsca zamieszkania ani pobytu, wniosek należy zgłosić w sądzie właściwym dla jednego z małżonków.
Orzeczenie sądu
W wyroku orzekającym rozwód (albo separację) sąd stwierdza, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie.
Orzeczenie sądu zawiera również inne ważne kwestie mające wpływ zarówno dla każdego z małżonków, jak i dla ich dzieci.
I tak stosownie do art. 58 k.r.o., sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga i kontaktach rodziców z dzieckiem. Sąd kieruje się przy tym dobrem dziecka.
Jeśli małżonkowie zawarli na piśmie porozumienie w tej sprawie, sąd je uwzględnia pod warunkiem, że jest ono zgodne z dobrem dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Sąd orzeka też, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka.
Sąd orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków, jeżeli małżonkowie takie posiadają. Sąd uwzględnia przy tym przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.
Jeżeli małżonkowie porozumieją się w tej sprawie, na ich zgodny wniosek sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego.
Sąd może też na wniosek jednego z małżonków dokonać podziału majątku wspólnego, ale tylko wtedy, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Wymienione wyżej elementy zawiera również orzeczenie sądu w sprawie separacji, z tym, że w przypadku zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.