W sądzie dłużej, ale taniej
W marcu i kwietniu br. wiele osób zgłaszających się do naszego punktu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego poszukiwało informacji o trybie załatwienia spraw spadkowych. Pytania dotyczyły m.in. tego, czy lepiej robić to w sądzie, czy u notariusza.
Potwierdzenie praw do spadku
Postępowanie dotyczące spadku przebiega w dwóch etapach. Pierwszy, to stwierdzenie nabycia spadku, a drugi – dział spadku. Zgodnie z art. 1025 Kodeksu cywilnego, po pierwsze należy złożyć w sądzie wniosek o stwierdzenie nabycia spadku i uzyskać postanowienie
o stwierdzeniu nabycia spadku lub zwrócić się do notariusza, aby sporządził akt poświadczenia dziedziczenia. Ta możliwość dotyczy spadków otwartych od 1 lipca 1984 r, co oznacza, że jeżeli śmierć spadkodawcy nastąpiła przed tą datą, sporządzenie aktu dziedziczenia nie będzie możliwe.
Poświadczenie dziedziczenia na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego lub na podstawie testamentu może nastąpić jedynie na zgodne żądanie wszystkich osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Osoby te muszą mieć zgodne stanowisko co do dziedziczenia po danym spadkodawcy. Muszą także stawić się wszystkie w wybranej kancelarii notarialnej. Poświadczenia dziedziczenia może dokonać każdy notariusz bez względu na miejsce położenia jego siedziby.
UWAGA! Nie jest możliwe przeprowadzenie notarialnego poświadczenia dziedziczenia
w przypadku dziedziczenia na podstawie testamentów: ustnych, wojskowych, sporządzonych na polskim statku morskim lub powietrznym, a także wszelkich innych, co do których notariusz nie jest w stanie stwierdzić ich autentyczności.
Jakiekolwiek spory między spadkobiercami muszą być rozstrzygnięte przez sąd
w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Sąd wszczyna postępowanie na wniosek osoby mającej interes w stwierdzeniu nabycia spadku lub na wniosek prokuratora. Uczestnikami postępowania są osoby, które mają być spadkobiercami ustawowymi lub testamentowymi. We wniosku należy przede wszystkim wskazać po kim ma być stwierdzone nabycie spadku. Celowe jest również wskazanie spadkobierców i udziałów, w jakich im spadek przypadł.
Wniosek składa się do sądu rejonowego-wydziału cywilnego ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie można ustalić, właściwy jest sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy. Od wniosku pobiera się opłatę
w kwocie 50 zł.
Notariusz przygotowując procedurę poświadczenia dziedziczenia pobierze następujące opłaty:
za sporządzenie protokołu dziedziczenia – 100 zł + 23% VAT,
za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia – 50 zł + 23% VAT,
za sporządzenie protokołu przyjęcia oświadczenia przyjęcia lub odrzucenia spadku – 50 zł + 23% VAT,
za sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu – 50 zł + 23% VAT,
koszt wypisów – 6 zł + 23% VAT za każdą kolejną stronę.
Prawo wystąpienia do sądu o stwierdzenie nabycia spadku lub uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia nie jest ograniczone żadnym terminem. Jeżeli jednak spadkobierca chciałby odrzucić spadek np. żeby nie odpowiadać za długi spadkowe, może to zrobić w ciągu
6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania składając oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Dział spadku
Jeżeli jest dwóch lub więcej spadkobierców należy przeprowadzić dział spadku, żeby fizycznie podzielić się przedmiotami majątkowymi wchodzącymi w skład spadku.
W myśl art. 1037 k.c. może to nastąpić bądź na mocy umowy między spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu, na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Jeżeli do spadku należy nieruchomość, umowa o dział musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
Opłaty notarialne zależą od wartości majątku spadkowego podlegającego działowi.
Maksymalna stawka wynosi od wartości:
do 3000 zł – 100 zł;
powyżej 3000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy
o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7500 zł.
Pierwsza grupa podatkowa to: małżonek, wstępni (rodzice, również przysposabiający, dziadkowie), zstępni (syn, córka), pasierb, ojczym, macocha, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa.
Tak jak w przypadku poświadczenia dziedziczenia, zawarcie umowy jest możliwe tylko wówczas, gdy spadkobiercy porozumieli się co do zasad podziału.
Jeżeli jest między nimi spór, konieczne jest złożenie wniosku o dział spadku do sądu.
Właściwy do jego rozpoznania jest sąd spadku, czyli ten sam, do którego składamy wniosek
o stwierdzenie nabycia spadku. Jednak na wniosek uczestnika działu może on przekazać sprawę sądowi rejonowemu, w którego okręgu znajduje się spadek lub jego znaczna część, albo sądowi rejonowemu, w którego okręgu mieszkają wszyscy współspadkobiercy.
Od wniosku o dział spadku pobiera się opłatę stałą w kwocie 500 zł. W przypadku gdy wniosek o dział spadku jest połączony ze zniesieniem współwłasności, to opłata stała wynosi 1000 zł.
UWAGA! Można też złożyć do sądu wniosek o zgodny dział spadku. Opłata stała wynosi wówczas 300 zł, a gdy wniosek zawiera projekt zgodnego działu spadku i zniesienia współwłasności, opłata ta wynosi 600 zł, a więc przy majątku o większej wartości przeprowadzenie działu spadku w sądzie jest tańsze niż u notariusza.