Rodzice przekazali dom i działkę mojemu bratu na podstawie umowy dożywocia. Brat od dłuższego czasu nadużywa alkoholu, nie pomaga rodzicom, nie dba o dom, który wymaga pilnego remontu. Czy w tej sytuacji rodzice mogą zwrócić się do sądu o rozwiązanie umowy, żeby odzyskać swój majątek?
Zgodnie z art. 913 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
Okoliczność, że zobowiązany nie wywiązuje się z obowiązku świadczenia na rzecz dożywotnika, nie jest wystarczającą podstawą do zamiany świadczenia w naturze na rentę. Dożywotnikowi przysługuje w takiej sytuacji prawo wytoczenia powództwa o zasądzenie świadczeń. Par. 2 tego przepisu stanowi natomiast, że w wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie. Kodeks nie definiuje pojęcia wypadków wyjątkowych.
Wypadek wyjątkowy zachodzi wówczas, gdy zachowanie zobowiązanego wobec dożywotnika jest szczególnie naganne, a przewidziana w art. 913 § 1 k.c. możliwość zamiany świadczeń na rentę nie może przynieść zadowalającego rezultatu. Wskazuje się także, że wypadek ten ma miejsce wówczas, gdy dochodzi do krzywdzenia dożywotnika i złej woli nabywcy nieruchomości. Dla wyjątkowości wypadku konieczne jest istnienie przejawów drastycznego naruszania przez zobowiązanego zasad współżycia społecznego. O wyjątkowym wypadku może być zatem mowa w sytuacji, w której zachowania zobowiązanego z umowy o dożywocie prowadzą do skutków dotkliwych i ponad miarę, a zatem swą intensywnością wykraczają poza granice zwykłej, nielojalnej postawy względem dożywotnika.
Wydaje się, że w przedstawionej sytuacji nie jest prawdopodobne, by sąd mógł uznać, że zachodzą przesłanki do rozwiązania umowy. Raczej sąd orzeknie, że wystarczy zamiana uprawnień objętych umową dożywocia na rentę.