Pomagamy rodzinie z Ukrainy, która uciekła z dwójką dzieci z Charkowa. Matka dzieci zginęła w bombardowaniu, ojciec walczy z Rosjanami. Dzieci wywieźli do Polski dziadkowie. Nie są oni jednak prawnymi opiekunami wnuków, co utrudnia uzyskanie świadczeń na dzieci przysługujących uchodźcom z Ukrainy. Co powinni w tej sytuacji zrobić?
Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, małoletniego obywatela Ukrainy, który przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez opieki osób dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z prawem obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej, reprezentuje oraz sprawuje pieczę nad jego osobą i majątkiem opiekun tymczasowy. Opiekuna tymczasowego ustanawia sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce pobytu małoletniego (wydział rodzinny i nieletnich). Od wniosku o ustanowienie opiekuna tymczasowego nie pobiera się żadnych opłat.
Opiekun tymczasowy powinien być ustanowiony przede wszystkim spośród krewnych, powinowatych lub innych osób dających rękojmię należytego wykonywania obowiązków opiekuna. O ile przy jego ustanowieniu nie określono inaczej zakresu jego praw i obowiązków, opiekun jest upoważniony do reprezentowania małoletniego oraz sprawowania pieczy nad jego osobą i majątkiem. Powinien jednak uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.
Postępowanie o ustanowienie opiekuna tymczasowego może być wszczęte na wniosek lub z urzędu. Tak więc wniosek do sądu może złożyć babcia lub dziadek dzieci, ale może zwrócić się o to do podmiotów określonych w art. 25 ust. 11 ww. ustawy. Uprawnionymi do złożenia wniosku są:
1) Straż Graniczna;
2) wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa;
3) prokurator;
4) Policja;
5) kierownicy jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,
6) przedstawiciele organizacji międzynarodowych lub pozarządowych zajmujących się udzielaniem pomocy cudzoziemcom;
7) inne osoby lub podmioty, w ramach swoich zadań.
Wniosek należy wypełnić w języku polskim, który jest językiem urzędowym przed sądem. Do wniosku należy dołączyć oświadczenie o tym, że wnioskodawca:
- ma pełną zdolności do czynności prawnych oraz nie zostałem/am pozbawiony/a praw publicznych,
- nie został pozbawiony władzy rodzicielskiej,
- nie został skazany za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim,
- nie orzeczono wobec niego zakazu prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi, lub obowiązku powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.
Wzory wniosku o ustanowienie opiekuna tymczasowego i oświadczenia, a także ulotka informacyjna z tłumaczeniem na język ukraiński, są dostępne do pobrania w każdym sądzie rejonowym, a także na stronie internetowej:
Osoba niewładająca językiem polskim ma prawo zwrócić się do sądu o przyznanie tłumacza. Sąd sprawy o ustanowienie opiekuna tymczasowego rozpoznaje bezzwłocznie. Może to zrobić na rozprawie, ale także na posiedzeniu niejawnym. Odpis postanowienia sądu o ustanowieniu babci lub dziadka opiekunem tymczasowym umożliwi załatwianie wszelkich spraw dotyczących dzieci.