Mąż prowadzi niewielkie gospodarstwo rolne przekazane mu przez rodziców, które właściwie nie przynosi dochodu. Ja pracuję poza rolnictwem z moich zarobków muszę dokładać do rolniczej działalności męża. On sam nie szuka dodatkowego zarobku. Chciałabym wnieść pozew o rozwód lub separację, bo z mężem jesteśmy od dawna skłóceni. Mam już dosyć utrzymywania go. Obawiam się, że narobi zaległości w opłatach składek na KRUS i że to też będę musiała spłacić. Jak mogę tego uniknąć?
Istnieje niebezpieczeństwo, że będzie Pani w pewnym sensie odpowiadać za zaległości męża w opłacie składek na ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli powstaną one w czasie trwania Państwa małżeństwa i istnienia wspólności majątkowej. KRUS będzie bowiem mógł egzekwować należności nie tylko z majątku osobistego męża, ale także z Państwa majątku wspólnego, do którego wchodzi m.in. wynagrodzenie Pani za pracę.
Zgodnie z art. 52 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a ponadto do składek na ubezpieczenie stosuje się odpowiednio art. 12, art. 26, art. 29 § 1 i 2 ustawy Ordynacja podatkowa.
W myśl art. 26 Ordynacji podatkowej, podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki, a więc także i za należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Z kolei art. 29 § 1 Ordynacji podatkowej stanowi, że w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Odpowiedzialność za zaległości składkowe małżonka, w zakresie majątku wspólnego, wynika z uregulowań art. 29 w zw. z art. 26 Ordynacji podatkowej i jest taka sama, jak płatnika.
Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jest to majątek wspólny małżonków, do którego wchodzą m.in.:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
W myśl art. 33 k.r.o. do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Gdyby mąż miał zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników, KRUS będzie mógł je ściągać również z zarobków Pani, podobnie jak z innych składników majątku wspólnego, np. wspólnej nieruchomości. Sposobem na uniknięcie tego jest zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej. Wspólność ta ustaje w wyniku orzeczenia rozwodu lub separacji przez sąd. Sąd może również znieść z ważnych przyczyn wspólność majątkową w czasie trwania małżeństwa. Innym sposobem jest ustanowienie rozdzielności majątkowej w drodze umowy zawartej przed notariuszem. Stosownie bowiem do art. 47 k.r.o. małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.
Z majątku wspólnego można zaspokoić wyłącznie zobowiązania, które powstały w czasie trwania wspólności ustawowej. Należy jednak wiedzieć, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych oraz z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej. Odnoszą się natomiast do zobowiązań, które powstały po dniu, w którym przez małżonków została zawarta umowa o rozdzielności majątkowej lub po dacie orzeczenia rozwodu lub separacji, a także zniesienia przez sąd wspólności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa.
Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 maja 2021 r., sygn. akt: III FSK 3420/21, jeżeli zobowiązanie podatkowe powstało przed datą zawarcia umowy o wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej, to zgodnie z art. 29 § 2 Ordynacji podatkowej., egzekucja administracyjna mogła zostać skutecznie skierowana nie tylko do majątku odrębnego zobowiązanego, ale także do tych składników majątku wspólnego małżonków, które majątek tworzyły przed zawarciem umowy o rozdzielności majątkowej. Tak samo dzieje się w przypadku powstania zaległości w opłacie składek na ubezpieczenia społeczne zarówno w ZUS, jak i w KRUS.
Niniejsza porada została opracowana w ramach zadania publicznego pn. „Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej/nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Powiecie Łomżyńskim w 2024 r.”, które jest finansowane ze środków przyznanych przez Powiat Łomżyński otrzymanych z budżetu Państwa jako dotacja celowa.