Zamieszkuję z mężem i córką w mieszkaniu komunalnym. Umowa najmu jest na nas oboje. Mąż nadużywa alkoholu i stosuje przemoc zarówno wobec mnie, jak i niepełnoletniej córki. Wniosłam już sprawę o rozwód, ale ciągnie się bardzo długo, bo adwokat męża stosuje różne sztuczki, żeby ją przedłużyć. Znajoma doradziła mi, żeby założyć drugą sprawę o eksmisję męża. Czy jest to możliwe?
Może Pani złożyć taki pozew. Zgodnie z art. 58 § 2 Kodeksu jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku orzekającym rozwód może, w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, orzec jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Eksmisji małżonka można również żądać na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. W myśl tego przepisu współlokator może wytoczyć powództwo o nakazanie przez sąd eksmisji małżonka, rozwiedzionego małżonka lub innego współlokatora tego samego lokalu, jeżeli swoim rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia on wspólne zamieszkiwanie.
Zakres tego drugiego przepisu niż niż art. 58 § 2 zdanie k.r.o., który ma zastosowanie tylko w sprawie o rozwód i jedynie w razie jego orzeczenia, a więc obejmuje tylko roszczenie o eksmisję jednego małżonka przeciwko drugiemu. Może zatem być uwzględnione jedyne w razie orzeczenia rozwodu i tylko w odniesieniu do współmałżonka. Orzeczenia eksmisji na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy o ochronie praw lokatorów może natomiast żądać zarówno małżonek, jak i rozwiedziony małżonek i żądaniem tym można objąć, poza małżonkiem lub byłym małżonkiem, inne osoby z nim mieszkające.
Art. 13 ust. 2 ma zastosowanie jedynie do takich lokali, które małżonkowie zajmują wspólnie jako lokatorzy w rozumieniu ww. ustawy, a więc używają lokalu jako najemcy lub na podstawie tytułu prawnego innego niż prawo własności, podczas gdy art. 58 § 2 k.r.o. ma zastosowanie do każdego lokalu zajmowanego przez małżonków na podstawie jakiegokolwiek tytułu prawnego lub nawet bez tytułu prawnego. Jedynym ograniczeniem mogą być inne przepisy, które uniemożliwiają orzeczenie eksmisji małżonka ze wspólnie zajmowanego mieszkania, do którego prawo przysługuje wyłącznie jemu, np. z mieszkania będącego jego majątkiem osobistym lub przydzielonego mu z racji pełnionej funkcji.
W obu przepisach podstawą eksmisji jest rażąco naganne postępowanie współmałżonka, uniemożliwiające wspólne zamieszkiwanie, jednak eksmisja na podstawie art. 58 § 2 k.r.o. może być orzeczona tylko w wypadkach wyjątkowych. Jego stosowanie jest ograniczone tylko do przypadków wyjątkowego, szczególnie rażącego zachowania współmałżonka. Takiego dodatkowe warunku nie przewiduje natomiast art. 13 ust. 2 ww. ustawy. Rażąco naganne postępowanie, o którym w nim mowa, ma miejsce zwłaszcza wtedy, gdy stałe nadużywanie przez małżonka alkoholu, wywoływanie awantur i dopuszczanie się aktów przemocy stanowi zagrożenie dla życia, zdrowia lub spokoju pozostałego małżonka i innych członków rodziny, zwłaszcza małoletnich dzieci.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 czerwca 2008 r., sygn. akt: III CZP 41/08 orzekł, że małżonek może wystąpić w odrębnym procesie o eksmisję drugiego małżonka ze wspólnego lokalu mieszkalnego na podstawie art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego nawet w czasie trwania postępowania w sprawie o rozwód, w której nie zgłoszono żądania eksmisji.
Jak stwierdził sąd, w razie zbiegu możliwości dochodzenia roszczenia o eksmisję na podstawie każdego z omawianych przepisów, jego realizacja w drodze odrębnej sprawy, wytoczonej na podstawie art. 13 ust. 2 tej ustawy, może skuteczniej i szybciej zapewnić ochronę małżonkowi pokrzywdzonemu rażąco nagannym zachowaniem współmałżonka we wspólnym lokalu. W sprawie o rozwód małżonek żądający eksmisji uzyska tę ochronę jedynie w razie orzeczenia rozwodu i pod warunkiem wykazania wyjątkowych okoliczności uzasadniających orzeczenie eksmisji. W razie oddalenia powództwa o rozwód, żądanie eksmisji, nawet uzasadnione, pozostałoby niezrealizowane.
Niniejsza porada została opracowana w ramach zadania publicznego pn. „Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej/nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Powiecie Łomżyńskim w 2023 r.”, które jest finansowane ze środków przyznanych przez Powiat Łomżyński otrzymanych z budżetu Państwa jako dotacja celowa.